Chương trình Phát triển trồng cao su trên địa bàn tỉnh được triển khai tại 133 bản, tiểu khu thuộc 19 xã, thị trấn của 6 huyện (Trong đó huyện Vân Hồ: 3 bản, 1 xã; Huyện Yên Châu: 15 bản của 3 xã; Huyện Thuận Châu: 49 bản của 7 xã; Huyện Mai Sơn: 9 bản, tiểu khu của 2 xã; Huyện Mường La: 22 bản của 3 xã, thị trấn; Huyện Quỳnh Nhai: 35 bản của 3 xã). Công ty cổ phần cao su Sơn La thành lập 05 nông trường, 01 đội sản xuất và 01 nhà máy chế biến, gồm: Nông trường Châu Quỳnh; Nông trường Châu Thuận và Nhà máy chế biến cao su Sơn La 28/10; Nông trường Mường La; Nông trường Mường Bú; Nông trường Châu Sơn; Đội cao su Nà An.

Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện Dự án trồng cây cao su trên địa bàn tỉnh những năm gần đây gặp nhiều khó khăn do giá mủ cao su thấp, việc phân chia sản phẩm mủ, việc tuyển dụng công nhân theo diện tích đất góp, thu nhập của người dân góp đất trồng cao su còn hạn chế, dẫn đến có nhiều kiến nghị của cử tri liên quan đến đề nghị trả lại đất, đề nghị tăng tỷ lệ phần trăm phân chia sản phẩm mủ... Để góp phần tháo gỡ những khó khăn vướng mắc và giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri, Thường trực HĐND tỉnh tổ chức giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri liên quan đến thực hiện chính sách đối với các hộ dân góp đất trồng cây cao su trên địa bàn tỉnh tại 06 huyện: Mộc Châu, Vân Hồ, Yên Châu, Mai Sơn, Mường La, Quỳnh Nhai và Công ty Cổ phần Cao su Sơn La. Tổ chức làm việc với UBND tỉnh qua đó đánh giá kết quả, những tồn tại hạn chế, nguyên nhân để đề xuất kiến nghị với các cấp có thẩm quyền.

Kết quả giám sát cho thấy, dự án phát triển cây cao su của tỉnh Sơn La              có tổng mức đầu tư hơn 1.000 tỷ đồng, là dự án đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, lớn nhất trong tỉnh hiện nay. Để triển khai tốt Chương trình Phát triển cây cao su trên địa bàn tỉnh, thực hiện chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND đã ban hành Nghị quyết số 363/2011/NQ-HĐND, Nghị quyết số 109/2015/NQ-HĐND, Nghị quyết số 33/2017/NQ-HĐND của HĐND tỉnh; trên cơ sở đó, UBND tỉnh cũng đã ban hành nhiều văn bản để chỉ đạo tổ chức thực hiện.

Theo thống kê, tổng diện tích Công ty đang quản lý và sử dụng đất trên địa bàn tỉnh là 9.439,34 ha. Trong đó: Tổng diện tích Công ty được UBND tỉnh giao đất, cho thuê đất là 1.861,42 ha; Tổng diện tích người dân góp đất trồng cây cao su với Công ty: 7.577,92 ha (Diện tích đất các hộ dân góp 5.883,41 ha; Đất cộng đồng 1.696,51 ha). Tổng diện tích đã trồng cây cao su là 5.879,41 ha (trong đó: Diện tích đã cho khai thác 4.313,51 ha; Diện tích chưa cho khai thác 1.565,9ha); Diện tích chưa trồng cây cao su 795,92 ha.Tổng sản lượng mủ tiêu thụ trong giai đoạn 2017-2021 đạt khoảng 9.105,62 tấn, với tổng doanh thu khoảng 290.982,6 triệu đồng.Tổng kinh phí chi cho người dân góp đất trồng cây cao su trong giai đoạn là 12.378,8 triệu đồng, trong đó: số kinh phí đã chi trả là 10.336,8 triệu đồng, số chưa chi trả 2.045 triệu đồng (do các hộ dân chưa hoàn ứng đầy đủ hồ sơ thanh toán cho Công ty).Trung bình số công nhân được tuyển dụng thực tế theo hợp đồng giai đoạn 2017-2021 là 1.856 người/năm, với tổng tiền lương đã chi trả là 216.043 triệu đồng, trong đó lương bình quân khoảng 2 triệu đồng/công nhân/tháng; công nhân có mức lương cao nhất đạt 23,53 triệu đồng/tháng (tại Nông trường cao su Châu Thuận).

          Qua giám sát, trong giai đoạn 2017-2021 có 29 kiến nghị cử tri gửi đến các huyện và Công ty cổ phần cao su Sơn La (trong đó: 12 kiến nghị gửi đến UBND các huyện, 17 kiến nghị gửi đến Công ty). Nội dung các kiến nghị chủ yếu liên quan đến việc thực hiện các chế độ chính sách của HĐND tỉnh đối với người dân góp đất, liên quan đến việc trả lại đất cho nhân dân, chia sản phẩm đối với diện tích đất góp, đất cộng đồng...Kết quả, đã giải quyết xong 07/29 kiến nghị, còn 20/29 kiến nghị đang giải quyết (các kiến nghị đang giải quyết chủ yếu liên quan đến việc trả lại đất cho dân và phương án phân chia sản phẩm), 02/29 kiến nghị không có cơ sở để giải quyết.

          Bên cạnh những kết quả đạt được, Đoàn giám sát cũng đã chỉ ra một số tồn tại, hạn chế trong quá trình triển khai thực hiện như: Chưa hoàn thành công tác cấp Giấy chứng nhận Quyền sử dụng đất cho các hộ gia đình, cá nhân góp đất trồng cây cao su; Công ty chưa hoàn thành việc ký hợp đồng góp giá trị quyền sử dụng đất giữa Công ty với các nhóm hộ, cộng đồng để thực hiện phương án phân chia sản phẩm; Công ty chưa thực hiện đầy đủ việc tuyển dụng lao động có đất góp trồng cao su từ 01 ha trở lên theo các hợp đồng đã ký kết với người dân; Giá thành của cao su không ổn định, việc làm của công nhân còn thiếu, mức lương công nhân còn thấp dẫn đến không đảm bảo đời sống, số lượng xin nghỉ làm công nhân lớn; Việc trả lại đất cho người dân (đất chưa trồng cao su; trồng rồi nhưng kém hiệu quả…) hiện nay đang còn vướng mắc; Việc xây dựng phương án chi từ kinh phí dịch vụ môi trường rừng chưa công khai minh bạch, các huyện cũng như người dân tham gia góp đất không được tham gia trong quá trình xây dựng phương án và thanh toán từ kinh phí dịch vụ môi trường rừng, dẫn đến nhiều ý kiến, kiến nghị của cử tri đối với nội dung này; Công tác phối hợp trong việc giải quyết đơn thư, kiến nghị giữa chính quyền cấp huyện, xã với Công ty một số nội dung còn thiếu chặt chẽ, chưa thường xuyên; Nhận thức của một bộ phận người dân trong vùng trồng cây cao su còn hạn chế, còn xảy ra các vụ chặt phá, chặt tỉa cành gây thiệt hại cây cao su; Việc thực hiện Nghị quyết số 33/2017/NQ-HĐND của HĐND tỉnh đang vướng mắc...

Trên cơ sở đánh giá kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, Đoàn giám sát của Thường trực HĐND tỉnh đã đề nghị Tập Đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam, Công ty cổ phần Cao su Sơn La, UBND tỉnh và UBND các huyện có diện tích trồng cây cao su thực hiện các nội dung tại Công văn số 1036-CV/TU ngày 18/10/2021 của Tỉnh ủy Sơn La về việc thực hiện nội dung làm việc giữa tỉnh Sơn La với Tập Đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam, trong đó cần tập trung một số nội dung:

Đẩy nhanh tiến độ việc ký hợp đồng góp giá trị quyền sử dụng đất, hoàn thành việc ký kết hợp đồng; Xây dựng phương án trả lại đất, trước mắt là đối với diện tích đất đã rà soát đợt 1 là 938,18 ha. Phối hợp với các huyện tiếp tục đề xuất giao lại đất đối với diện tích đất chưa trồng cây cao su hoặc diện tích cây cao su kém hiệu quả để giao lại cho người dân canh tác sản xuất ổn định đời sống; Quan tâm giải quyết kịp thời chế độ, chính sách, an sinh cho các công nhân, đảm bảo mức thu nhập người lao động có việc làm thường xuyên, có thu nhập ổn định; Công khai nội dung chi kinh phí dịch vụ môi trường rừng từ năm 2021 trở về trước và các kết luận kiểm tra của Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng cho người dân góp đất được biết, ban hành quy chế phối hợp về việc sử dụng kinh phí dịch vụ môi trường rừng, trong đó cần công khai tại Hội nghị cổ đông và xin ý kiến của UBND các huyện đối với các nội dung chi đảm bảo công khai, minh bạch; Tăng cường công tác phối hợp với UBND các cấp trong việc giải quyết đơn thư, kiến nghị của người dân. Các văn bản trả lời của Công ty cần gửi đồng thời đến chính quyền các cấp và cử tri có kiến nghị để có ý kiến phản hồi của cả 2 bên, tạo sự đồng thuận trong việc triển khai thực hiện, tránh tiếp tục kiến nghị kéo dài.

UBND tỉnh và UBND các huyện tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, chính sách, kết quả thực hiện Chương trình Phát triển cây cao su trên địa bàn tỉnh. Phối hợp với Công ty cổ phần Cao su Sơn La xử lý dứt điểm các vụ việc chặt phá cây cao su, các điểm nóng về khiếu kiện đảm bảo theo quy định; Phối hợp với Tập đoàn Cao su Việt Nam đánh giá toàn diện kết quả thực hiện biên bản làm việc giữa tỉnh với Tập đoàn, tiếp tục tổ chức triển khai thực hiện các nội dung đã ký kết; Đẩy nhanh tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đã góp đất để trồng cây cao su; đề xuất giải pháp để chi trả kinh phí cho người dân góp đất trồng cây cao su theo Nghị quyết số 363/2011/NQ-HĐND của HĐND tỉnh; Nghiên cứu ban hành chính sách hỗ trợ ổn định đời sống người dân đối với các đối tượng được trả lại đất trồng cây cao su.../.

                                                                                      Bun Khay