Kinh nghiệm và giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của đại biểu Hội đồng nhân dân

 (Bài tham luận của Thường trực HĐND tỉnh Sơn La tại Hội nghị trao đổi kinh nghiệm hoạt động Hội đồng nhân dân 14 tỉnh Trung du và miền núi phía Bắc lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2021 - 2026 tại tỉnh Hòa Bình)

Với vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện  cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, chịu trách nhiệm trước Nhân dân; thực hiện quyền giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh của địa phương; trong những năm qua, Thường trực HĐND tỉnh Sơn La luôn quan tâm đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND, trong đó chất lượng của đại biểu HĐND được xác định là yếu tố then chốt, quyết định. Tại Hội nghị này, Thường trực HĐND tỉnh Sơn La báo cáo một số nội dung.

Nhiệm kỳ 2021-2026, cử tri tỉnh Sơn La đã bầu đủ 65 đại biểu HĐND tỉnh đảm bảo cơ cấu, thành phần theo dự kiến. Đây là điều kiện thuận lợi để HĐND tỉnh thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ theo quy định của pháp luật. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, các vị đại biểu HĐND tỉnh luôn nêu cao vai trò, trách nhiệm của người đại biểu Nhân dân, chủ động nghiên cứu, hoàn thiện kỹ năng và tích cực tham gia hiệu quả vào các hoạt động của HĐND tỉnh. Tại các kỳ họp (từ đầu nhiệm kỳ đến nay, HĐND tỉnh Sơn La đã tổ chức 04 kỳ họp thường lệ và 05 kỳ họp chuyên đề), đa số đại biểu tích cực thảo luận, tham gia ý kiến, đề xuất các giải pháp nhằm cụ thể hóa chủ trương, chính sách của Trung ương, của tỉnh, góp phần để HĐND có những quyết nghị đúng đắn về phát triển kinh tế - xã hội, nhất là trong việc ban hành các nghị quyết về cơ chế, chính sách (từ đầu nhiệm kỳ, HĐND tỉnh đã ban hành 98 nghị quyết; trong đó có 33 nghị quyết là văn bản quy phạm pháp luật, 65 nghị quyết là văn bản áp dụng pháp luật). Trong hoạt động giám sát tại kỳ họp và giám sát chuyên đề, các đại biểu đã chủ động nghiên cứu, tham gia nhiều ý kiến xác đáng nhằm làm rõ trách nhiệm và đề xuất các giải pháp khắc phục, chất lượng hoạt động giám sát ngày càng được nâng lên (từ đầu nhiệm kỳ đã thực hiện giám sát tại kỳ họp đối với 28 báo cáo của Thường trực HĐND, các Ban của HĐND tỉnh, UBND tỉnh, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, Tòa án nhân dân tỉnh, Cục thi hành án dân sự tỉnh; tổ chức giám sát thường xuyên 06 nội dung). Trong tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, đại biểu HĐND tỉnh đã đổi mới phương pháp tiếp xúc cử tri, truyền tải có hiệu quả chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đến cử tri; đồng thời, lắng nghe ý kiến, tâm tư, nguyện vọng của cử tri, phát hiện những vấn đề nổi cộm, bức xúc ở địa phương, cơ sở, chuyển các cơ quan chức năng xem xét, giải quyết theo thẩm quyền (từ đầu nhiệm kỳ đã ban hành 02 nghị quyết về giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri; tổ chức 01 cuộc giám sát chuyên đề đối với việc giải quyết kiến nghị cử tri cụ thể; ban hành 01 nghị quyết về chính sách hỗ trợ trên cơ sở xem xét kiến nghị của cử tri).

Để nâng cao chất lượng đại biểu HĐND trong nhiệm kỳ mới, góp phần quyết định nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, Thường trực HĐND tỉnh Sơn La đã và đang triển khai một số giải pháp như sau:

Một là,đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện của Đảng đối với hoạt động của HĐND, nhất là công tác cán bộ. Thực tiễn cho thấy, nơi nào được quan tâm giới thiệu người tham gia đại biểu HĐND có đủ năng lực, trình độ thì nơi đó chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND được nâng lên. Trong nhiệm kỳ 2021-2026, Thường trực HĐND tỉnh đã bám sát các văn bản chỉ đạo của Trung ương, Tỉnh uỷ; đề xuất dự kiến cơ cấu, thành phần người được giới thiệu ứng cử đại biểu để tổ chức hiệp thương và cử tri bầu được đại biểu HĐND tỉnh vừa đảm bảo cơ cấu, thành phần theo quy định, vừa đảm bảo trình độ, năng lực, phẩm chất đạo đức và có điều kiện tham gia hoạt động của HĐND; giảm số lượng đại biểu công tác tại các cơ quan hành chính nhà nước (giảm 18,1% so với nhiệm kỳ 2016-2021), tăng số lượng đại biểu hoạt động chuyên trách (tăng 4% so với nhiệm kỳ 2016-2021), đại biểu thuộc khối đảng, đoàn thể...

Hai là, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Thường trực HĐND tỉnh đã trình HĐND ban hành, sửa đổi bổ sung Quy chế hoạt động của HĐND tỉnh nhiệm kỳ 2021-2026, trong đó có quy định cụ thể về trách nhiệm và quyền của đại biểu HĐND; ban hành các nghị quyết trong đó có quy định cụ thể về trách nhiệm của đại biểu HĐND và quy trình thực hiện một số hoạt động như hoạt động tiếp công dân và xử lý đơn thư qua hoạt động tiếp công dân của đại biểu HĐND; quy định về tiếp nhận, phân loại, chuyển cơ quan có thẩm quyền giải quyết, đôn đốc và giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri qua hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND. Để nâng cáo trách nhiệm hoạt động của đại biểu, Tổ đại biểu, Thường trực HĐND tỉnh đã ban hành nghị quyết quy định đánh giá, xếp loại hoạt động hằng năm và cả nhiệm kỳ các Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND tỉnh, trong đó có đánh giá kết quả thực hiện công tác thẩm tra các nội dung trình kỳ họp HĐND tỉnh; việc xây dựng tổ chức giám sát, khảo sát; việc nghiên cứu, đề xuất các nội dung theo sự phân công của Đảng đoàn, Thường trực HĐND tỉnh; việc thực hiện chế độ họp, báo cáo kết quả hoạt động và kết quả khắc phục những hạn chế, yếu kém đã được chỉ ra của các Ban HĐND tỉnh. Việc thực hiện chế độ họp, công tác tham gia hoạt động giám sát, khảo sát, tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, hoạt động chất vấn tại kỳ họp, phiên họp của Thường  trực HĐND tỉnh của các Tổ đại biểu HĐND tỉnh, để gửi cơ quan có thẩm quyền làm tiêu chí đánh giá cán bộ.

Ba là, xây dựng các kế hoạch hoạt động và giao nhiệm vụ đặt hàng cụ thể để Tổ đại biểu HĐND, đại biểu HĐND tham gia tích cực vào các hoạt động của HĐND. Chỉ đạo các Ban, các Tổ đại biểu HĐND thực hiện giám sát và tái giám sát kết quả giải quyết kiến nghị của cử tri do các Tổ đại biểu tổng hợp, gửi Thường trực HĐND tỉnh chuyển đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Đồng thời, Thường trực HĐND tỉnh đã chủ động ban hành kế hoạch trong hoạt động tiếp công dân, tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND; phối hợp chặt chẽ với cấp uỷ, chính quyền các địa phương nơi đại biểu ứng cử tạo điều kiện để đại biểu HĐND thực hiện nhiệm vụ của người đại biểu.

Bốn là, quan tâm bồi dưỡng, tập huấn nâng cao năng lực, kỹ năng hoạt động cho đại biểu HĐND. Tập trung xây dựng các chuyên đề về kỹ năng ứng xử đối với các tình huống phát sinh từ thực tiễn cơ sở để giúp cho đại biểu nắm chắc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND trong hệ thống chính quyền địa phương, có thêm kiến thức, kinh nghiệm cả về lý luận và thực tiễn để áp dụng vào thực tế hoạt động, nhất là đại biểu kiêm nhiệm, đại biểu lần đầu tham gia HĐND. Từ đầu nhiệm kỳ, Thường trực HĐND tỉnh đã tổ chức tập huấn cho 100% đại biểu HĐND các cấp; cử đại biểu tham gia các hội nghị, hội thảo chuyên đề để các vị đại biểu HĐND được cung cấp thêm kiến thức, kỹ năng, trao đổi kinh nghiệm cả về lý luận và thực tiễn hoạt động của các địa phương từ đó vận dụng, thực hành và hoàn thiện trong thực tiễn hoạt động của mỗi đại biểu.

Năm là, thực hiện tốt việc cung cấp thông tin cho đại biểu để giúp đại biểu tiếp cận thông tin nhanh nhất, cung cấp đầy đủ tài liệu, các văn bản có liên quan, nhất là tài liệu về chủ trương, chính sách mới của Đảng, Nhà nước và thông tin về tình hình phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh ở địa phương, tài liệu của kỳ họp. Tại mỗi kỳ họp HĐND, Thường trực HĐND tỉnh yêu cầu các Tổ đại biểu HĐND mời đại diện cấp uỷ, Thường trực HĐND, UBND các huyện, thành phố dự khi tổ chức họp Tổ thảo luận, tham gia ý kiến vào các nội dung trình kỳ họp, nhằm cung cấp thêm thông tin đa chiều để đại biểu HĐND tỉnh xem xét, quyết nghị các nội dung trình kỳ họp. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, đưa tin về hoạt động của HĐND được Thường trực HĐND tỉnh Sơn La chú trọng chỉ đạo, thực hiện phát thanh, truyền hình trực tiếp các kỳ họp thường lệ của HĐND đã tạo điều kiện cho cử tri và Nhân dân theo dõi kỳ họp, góp phần mở rộng dân chủ, công khai về các hoạt động của HĐND, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm của các đại biểu và các cơ quan có liên quan trong hoạt động của HĐND.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của đại biểu HĐND tỉnh Sơn La còn một số hạn chế như: một số đại biểu chưa tích cực tham gia phát biểu thảo luận tại kỳ họp, phiên họp thẩm tra; số lượng đại biểu HĐND thực hiện quyền chất vấn tại kỳ họp, chất vấn tại phiên họp của Thường trực HĐND còn ít, chủ yếu do đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách thực hiện; việc trực tiếp gặp gỡ, đối thoại nắm bắt tâm tư nguyện vọng và những vấn đề cử tri quan tâm còn ít; việc kiểm tra, đôn đốc giải quyết các yêu cầu, kiến nghị sau giám sát, chất vấn, giải trình có việc chưa kịp thời, triệt để.

Nhiệm kỳ 2021-2026, hoạt động của HĐND tiếp tục được sự quan tâm, tạo điều kiện, hướng dẫn của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Ban Công tác đại biểu của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Để khắc phục những bất cập trong quá trình hoạt động của HĐND và nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND trong nhiệm kỳ 2021-2026, trân trọng đề nghị Uỷ ban Thường vụ Quốc hội:

Một là, sớm xem xét ban hành hướng dẫn cụ thể hóa một số hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND (nội dung đã lấy ý kiến của Thường trực HĐND các tỉnh trong tháng 10/2021 và tháng 02/2022) tạo cơ sở pháp lý, đảm bảo tính thống nhất và thuận lợi trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ của HĐND các cấp theo quy định của pháp luật.

Hai là, xem xét ban hành chính sách đặc thù đối với đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách nhằm động viên, khích lệ đại biểu chuyên trách trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao.

Ba là, hoàn thiện chính sách pháp luật hướng dẫn về tổ chức và hoạt động của Tổ đại biểu HĐND, như: Vai trò, nhiệm vụ của Tổ trưởng, Tổ phó Tổ đại biểu trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Tổ đại biểu HĐND; quy trình, thủ tục ban hành các văn bản kiến nghị nhân danh Tổ đại biểu HĐND.

Bốn là, quan tâm ban hành quy định về chế độ khen thưởng đối với tổ chức HĐND và đại biểu HĐND nhằm động viên, khen thưởng kịp thời đối với những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong lĩnh vực hoạt động HĐND./.