Kinh nghiệm, giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động thẩm tra các báo cáo, đề án, dự thảo nghị quyết trình tại kỳ họp HĐND

thuộc lĩnh vực các Ban HĐND tỉnh phụ trách

(Bài tham luận của các Ban HĐND tỉnh Sơn La tại Hội nghị Thường trực HĐND tỉnh trung du và miền núi phía Bắc lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2021-2026 tại tỉnh Hòa Bình)

Năm 2021 là năm đầu tiên triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 05 năm giai đoạn 2021-2025, đồng thời cũng là năm bắt đầu nhiệm kỳ mới của HĐND các cấp. Từ đầu nhiệm kỳ 2021 - 2026 đến nay, HĐND tỉnh Sơn La đã tổ chức 8 kỳ họp (03 kỳ họp thường lệ, 5 kỳ họp chuyên đề). Các Ban HĐND tỉnh đã tổ chức thẩm tra 86 dự thảo nghị quyết, đề án (25 Nghị quyết quy phạm, 71 nghị quyết áp dụng), 25 báo cáo của UBND tỉnh và các cơ quan tư pháp về các lĩnh vực kinh tế, xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh, giao thông, xây dựng, tài nguyên và môi trường, giáo dục, y tế, văn hóa, xây dựng chính quyền địa phương...

Hoạt động thẩm tra là một trong các nội dung được HĐND tỉnh đặc biệt quan tâm để đảm bảo chất lượng các văn bản trình tại kỳ họp; yêu cầu phải được thực hiện đảm bảo đúng quy trình, phát huy những mặt đã đạt được trong các nhiệm kỳ trước và tiếp tục đổi mới theo hướng chuyên sâu vào từng nội dung, lĩnh vực. Trong thời gian qua, các Ban HĐND tỉnh đã tổ chức khảo sát, nắm tình hình và nghiên cứu tài liệu tham khảo để phục vụ hoạt động thẩm tra, qua đó góp phần chỉ ra một số nội dung chưa phù hợp trong báo cáo, dự thảo nghị quyết do UBND tỉnh trình, làm cơ sở để đại biểu HĐND tỉnh nghiên cứu, thảo luận và quyết định các nội dung tại kỳ họp, các nội dung thẩm tra của các Ban hầu hết được UBND tỉnh tiếp thu. Điều đó khẳng định phương pháp, cách thức tổ chức thẩm tra của các Ban đảm bảo đúng hướng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của HĐND tỉnh trong nhiệm kỳ mới.

Trong quá trình hoạt động, các Ban HĐND tỉnh luôn nhận được sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của Thường trực tỉnh ủy, Ban Thường vụ tỉnh ủy cùng với sự chỉ đạo sát sao, kịp thời của Thường trực HĐND tỉnh; sự chủ động, trách nhiệm của các thành viên Ban trong quá trình nghiên cứu, xem xét, xây dựng và ban hành báo cáo, dự thảo nghị quyết của HĐND tỉnh đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương; qua đó phát huy hiệu lực, hiệu quả các Nghị quyết, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh và nâng cao đời sống nhân dân.  

Từ kinh nghiệm hoạt động, các Ban của HĐND tỉnh Sơn La xin được chia sẻ một số ý kiến về giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động thẩm tra các báo cáo, đề án, dự thảo nghị quyết trình tại kỳ họp HĐND như sau:

Thứ nhất, mỗi thành viên các Ban của HĐND tỉnh cần tự trau dồi nâng cao kỹ năng và chất lượng thẩm tra.

Thành viên các Ban của HĐND tỉnh phải nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Thường xuyên cập nhật các văn bản mới của Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương; các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo của tỉnh ủy và theo dõi sát tình hình thực tế của địa phương; trau dồi, nâng cao kỹ năng hoạt động của đại biểu HĐND. Đây là căn cứ pháp lý, cơ sở thực tiễn để thực hiện quyền và nghĩa vụ của thành viên Ban trong công tác thẩm tra.

Thứ hai, thành viên các Ban của HĐND tỉnh phải có ý thức trách nhiệm, sắp xếp thời gian tham dự đầy đủ các hội nghị thẩm tra; chủ động nghiên cứu các nội dung có liên quan đến lĩnh vực thẩm tra được phân công; tiếp cận các đơn vị soạn thảo để tham gia vào quá trình xây dựng dự thảo, kịp thời nắm bắt nội dung văn bản; báo cáo lãnh đạo Ban các ý kiến tham gia thẩm tra để tổng hợp, chuẩn bị hội nghị thẩm tra.

Thứ ba, thực hiện thẩm tra đúng quy trình theo luật định, đảm bảo chặt chẽ, khoa học và chất lượng.

Một là, về công tác chuẩn bị thẩm tra:

Căn cứ chương trình tổ chức các kỳ họp hàng năm và kế hoạch ban hành nghị quyết về cơ chế, chính sách của HĐND tỉnh, thành viên các Ban của HĐND tỉnh chủ động phối hợp với các ngành thuộc UBND tỉnh trong quá trình tham mưu soạn thảo các báo cáo, đề án, dự thảo Nghị quyết của HĐND tỉnh; Tham gia đầy đủ các hội nghị tư vấn của cơ quan soạn thảo, các phiên họp của UBND tỉnh có nội dung trình kỳ họp để kịp thời có ý kiến tham gia đóng góp, giúp cơ quan tham mưu hoàn chỉnh nội dung trước khi tổ chức Hội nghị thẩm tra; giảm bớt tình trạng phải thẩm tra lại vì lý do chất lượng dự thảo nghị quyết và thủ tục, quy trình không đảm bảo (đặc biệt là đối với các văn bản quy phạm pháp luật quy định chế độ, chính sách đặc thù có thời gian và quy trình xây dựng văn bản phức tạp, kéo dài).

Lãnh đạo các Ban chủ động phối hợp với lãnh đạo Văn phòng Đoàn Đại biểu Quốc hội và HĐND tỉnh tham mưu với Thường trực HĐND tỉnh phân công nhiệm vụ thẩm tra cho các Ban HĐND ngay sau khi có văn bản thống nhất nội dung, chương trình kỳ họp.

Trên cơ sở chức năng nhiệm vụ và nội dung phân công thẩm tra, Lãnh đạo các Ban HĐND xây dựng kế hoạch tổ chức thẩm tra, phân công thành viên trong Ban, bộ phận giúp việc của Ban nghiên cứu, chuẩn bị tài liệu và các điều kiện cần thiết chuẩn bị hội nghị thẩm tra. Trước khi họp thẩm tra chính thức, tổ chức hội ý với các thành viên Ban để thống nhất nội dung.

Đối với những dự thảo nghị quyết có nội dung tác động đến nhiều đối tượng thụ hưởng hoặc liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực mà hồ sơ UBND tỉnh gửi còn chưa đầy đủ thông tin, các Ban của HĐND tỉnh chủ động báo cáo và tham mưu với Thường trực HĐND tỉnh để tổ chức tham vấn ý kiến của các chuyên gia, người dân và các đối tượng chịu sự tác động để nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện, khách quan và minh bạch. Tùy từng nội dung, các Ban lựa chọn tổ chức khảo sát hay lấy ý kiến của đối tượng chịu sự tác động để thu thập thông tin, bên cạnh đó, chú trọng giám sát việc thực hiện quy định lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức có liên quan và đối tượng chịu sự tác động của nghị quyết, để đảm bảo các cơ quan soạn thảo đã thực hiện đánh giá tác động, tư vấn và xin ý kiến của các đối tượng có liên quan một cách nghiêm túc, công khai. Điều này đảm bảo Nghị quyết ban hành đi vào cuộc sống, phù hợp với tình hình thực tế và có tính khả thi cao.

Hai là, về tổ chức Hội nghị thẩm tra:

Thành phần Hội nghị thẩm tra được xác định trong kế hoạch tổ chức thẩm tra theo đúng quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Về nội dung thẩm tra: Sau khi đại diện UBND tỉnh (cơ quan soạn thảo) trình bày ngắn gọn nội dung báo cáo, đề án, dự thảo Nghị quyết; các Ban của HĐND tỉnh nêu ý kiến thẩm tra (theo thứ tự từ thành viên Ban chủ trì đến thành viên các Ban khác), đại điện lãnh đạo Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh nêu ý kiến tham gia phản biện. Một số trường hợp cần tham vấn thêm ý kiến chỉ đạo, định hướng của Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh trước khi các cơ quan chuyên môn và lãnh đạo UBND tỉnh giải trình, tiếp thu.

Ban chủ trì thẩm tra định hướng các ý kiến tham gia thẩm tra phải nêu được ưu điểm của văn bản, tính hợp hiến, hợp pháp, giá trị mang lại khi ban hành đề án, dự thảo Nghị quyết, những vấn đề bất hợp lý, không khả thi, trái quy định của pháp luật (nếu có). Đối với những nội dung còn nhiều ý kiến trái chiều, các Ban đề nghị UBND tỉnh, các cơ quan chuyên môn có liên quan nêu quan điểm. Ban chủ trì phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa căn cứ pháp lý, cơ sở thực tiễn để quyết định các nội dung nhất trí hay không nhất trình trình kỳ họp và các nội dung yêu cầu UBND tỉnh giải trình thêm tại kỳ họp để kỳ họp tiếp tục thảo luận. Trong quá trình tổ chức thẩm tra, cần phân công thư ký ghi biên bản nội dung hội nghị để lưu giữ hồ sơ chuẩn bị, tổ chức kỳ họp

Ba là, nội dung sau Hội nghị thẩm tra cần được thông qua phiên họp của Thường trực HĐND tỉnh:

Sau hội nghị thẩm tra, các Ban HĐND tỉnh xây dựng báo cáo tiến độ thẩm tra, trong đó báo cáo các nội dung nhất trí, không nhất trí trình kỳ họp và các nội dung đề nghị UBND tỉnh báo cáo giải trình trực tiếp tại kỳ họp tổng hợp, lưu ý những vấn đề còn ý kiến khác nhau cần phải cân nhắc thêm để báo cáo và xin ý kiến thống nhất của Thường trực HĐND tỉnh tại Phiên họp. Trên cơ sở đó, Thường trực HĐND tỉnh báo cáo Đảng đoàn HĐND tỉnh xem xét, báo cáo với Thường trực tỉnh ủy, Ban Thường vụ tỉnh ủy về nội dung kỳ họp, về các nghị quyết dự kiến ban hành, xin ý kiến về những vấn đề còn có ý kiến khác nhau, đồng thời xin ý kiến chỉ đạo, định hướng tại kỳ họp của HĐND tỉnh. Từ đó đảm bảo sự lãnh đạo, chỉ đạo xuyên suốt của cấp ủy đối với các nội dung kỳ họp.

Bốn là, xây dựng báo cáo thẩm tra trình kỳ họp.

Căn cứ các nội dung thống nhất tại cuộc họp của Thường trực HĐND tỉnh, Ban được giao chủ trì thẩm tra hoàn thiện báo cáo thẩm tra theo quy định. Nội dung báo cáo thẩm tra cần nêu sự phù hợp của nội dung dự thảo nghị quyết với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, tình hình phát triển KT - XH ở địa phương; nêu tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của dự thảo nghị quyết với hệ thống pháp luật hiện hành; nêu rõ ý kiến đánh giá của Ban về những vấn đề được Ban nhất trí, không nhất trí, những vấn đề còn có ý kiến khác nhau để cung cấp thông tin cho đại biểu xem xét, thảo luận và đề xuất được nhiều giải pháp (nếu có) làm cơ sở cho các vị đại biểu HĐND tỉnh tiếp tục thảo luận, biểu quyết tại kỳ họp. 

Trong thời gian qua, với cách thức, phương pháp tổ chức hoạt động thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh Sơn La như trên vừa đảm bảo các quy định của pháp luật vừa phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương, được UBND tỉnh, các sở, ban, ngành đồng tình, ủng hộ. Qua đó, thể hiện được vai trò, trách nhiệm của các Ban HĐND tỉnh, góp phần thực hiện thành công các kỳ họp của HĐND tỉnh và thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương./.