Cuộc giám sát này nhằm mục đích xem xét, theo dõi, đánh giá toàn diện, khách quan việc thực hiện của UBND tỉnh, các ngành: Tòa án nhân dân tỉnh, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, Công an tỉnh, Cục Thi hành án dân sự tỉnh và UBND các huyện, thành phố trong việc thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật. Xem xét, theo dõi, đánh giá việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản hướng dẫn tổ chức thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực hành chính và tư pháp trong giai đoạn từ 01/7/2016 - 01/7/2021 trên địa bàn tỉnh.

Qua giám sát cũng nhằm kịp thời chỉ ra những tồn tại, hạn chế, vướng mắc và đề xuất, kiến nghị giải pháp nhằm thực hiện đầy đủ, có hiệu quả các quy định của pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và hoàn thiện các quy định của pháp luật có liên quan, nhất là các quy định trong một số lĩnh vực quản lý nhà nước phát sinh nhiều khiếu nại, tố cáo. Nâng cao trách nhiệm giải trình, làm rõ trách nhiệm của các cơ quan, nhất là người đứng đầu cơ quan chịu sự giám sát trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; nâng cao năng lực, trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước trong các lĩnh vực, nhất là lĩnh vực đất đai và một số lĩnh vực được dư luận, đại biểu Quốc hội quan tâm, nhằm tránh và hạn chế phát sinh khiếu nại, tố cáo.

Về nội dung, đoàn tập trung giám sát 4 nội dung chính. Thứ nhất là việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn tổ chức thực hiện quy định của pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; về công tác chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện của cơ quan, người có thẩm quyền.

Thứ hai là tình hình, kết quả thực hiện quy định pháp luật về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Trong đó, làm rõ việc chấp hành pháp luật về: Công tác tổ chức tiếp công dân; tiếp công dân thường xuyên, tiếp công dân đột xuất và tiếp công dân định kỳ của người đứng đầu; tiếp công dân gắn liền với công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo; Việc chấp hành các quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục, thời hạn, thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân đối với cơ quan quản lý hành chính nhà nước; Việc chấp hành các quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục, thời hạn, thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp: tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, thi hành án hình sự, thi hành án dân sự, thi hành án hành chính; việc tiếp nhận, giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án đã có hiệu lực pháp luật;... Việc phối hợp giữa các cơ quan có thẩm quyền... trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân; Việc cơ quan có thẩm quyền thực hiện kiểm tra, rà soát việc giải quyết đối với một số vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, đông người, kéo dài; Công tác thanh tra công vụ về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân; Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; công tác đào tạo, tập huấn và các chính sách đối với cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; Việc thực hiện kiến nghị của cơ quan dân cử, đại biểu dân cử, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Thứ ba, đánh giá kết quả đạt được, bài học kinh nghiệm trong thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; các tồn tại, hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân; xác định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong thực hiện các nội dung trên.

Thứ tư, các giải pháp hoàn thiện thể chế pháp luật về hình thức như: Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, các Bộ luật Tố tụng: Dân sự, Hình sự, Hành chính; Pháp luật về chuyên ngành như: Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản,...; kiến nghị một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền; pháp luật về hoạt động giám sát của cơ quan dân cử, đại biểu dân cử về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Qua giám sát, Từ tháng 7/2016  đến 7/2021, các cơ quan hành chính tỉnh Sơn La đã ban hành 425 văn bản thực hiện công tác giải quyết KN,TC. Trong đó, UBND tỉnh ban hành 10 quyết định, 04 chỉ thị, 09 kế hoạch, 33 văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các cấp, các ngành thực hiện; các cơ quan tư pháp ban hành 84 văn bản.

Về tiếp công dân: Các cơ quan hành chính đã tiếp tổng số 19.896 lượt người đến KN,TC, kiến nghị, phản ánh với 11.113 vụ việc (khiếu nại 271 vụ việc, chiếm 2%; tố cáo 239 vụ việc, chiếm 2%; kiến nghị, phản ánh 10.603 vụ việc, chiếm 96%). Trong đó: tiếp thường xuyên 8.671 lượt người, tiếp định kỳ và đột xuất của lãnh đạo 11.225 lượt người (trong đó thủ trưởng trực tiếp tiếp 10.991 lượt người (chiếm 98%), ủy quyền cho cấp phó tiếp 234 lượt người (chiếm 2%). Các cơ quan khối tư pháp đã tiếp 8.165 lượt đến KN,TC, kiến nghị phản ánh với 1452 vụ việc (khiếu nại 172 vụ việc, chiếm 11,9%; tố cáo 91 vụ việc, chiếm 6,3%; kiến nghị, phản ánh 1189 vụ việc, chiếm 81,8%). Trong đó: tiếp thường xuyên: 6.777 lượt người; tiếp định kỳ và đột xuất của lãnh đạo 1.387 lượt người (trong đó thủ trưởng trực tiếp tiếp 1.280 lượt người, chiếm 92,3%; ủy quyền cho cấp phó tiếp 107 lượt người, chiếm 7,7%).

Về kết quả tiếp nhận và giải quyết khiếu nại tố cáo: Các cơ quan hành chính đã tiếp nhận: 17.571 đơn KN,TC, kiến nghị, phản ánh, trong đó trong lĩnh vực hành chính 17.458 đơn (khiếu nại 679 đơn, chiếm 4%; tố cáo 1.394 đơn, chiếm 8%; kiến nghị, phản ánh 15.385 đơn, chiếm 88%); lĩnh vực tư pháp 113 đơn.

Trong tổng số đơn trong lĩnh vực hành chính: 17.458 đơn, có 13.098 đơn (chiếm 75% trên tổng số đơn nhận được trong kỳ) đủ điều kiện xử lý; 993 đơn trùng gửi nhiều lần; 3.367 đơn không đủ điều kiện xử lý (đơn nặc danh, mạo danh, đơn gửi nhiều nơi, không rõ nội dung, đơn đã được giải quyết nhiều lần hoặc đã có bản án, quyết định của Tòa án).

Các cơ quan khối tư pháp: Tiếp nhận 4.156 đơn, có 2.738 đơn (chiếm 65,9% trên tổng số đơn nhận được trong kỳ) đủ điều kiện xử lý, 330 đơn trùng, 361 đơn không đủ điều kiện xử lý.

Qua tiếp công dân và tiếp nhận, đơn thư của công dân đã được phân loại và xử lý cơ bản đảm bảo quy định. Tỷ lệ đơn thư khiếu tại, tố cáo không cao; tỷ lệ đơn kiến nghị phản ánh và đơn trùng, đơn không đủ điều kiện lớn. Việc tiếp nhận, xử lý, giải quyết cơ bản đúng thẩm quyền. 

Tuy nhiên, Đoàn giám sát cũng chỉ rõ các tồn tại, hạn chế trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của các đơn vị.

Về công tác tiếp công dân: Theo quy định của Luật Tiếp công dân, người đứng đầu phải thường xuyên tiếp công dân, tuy nhiên, trên thực tế việc thực hiện chưa bảo đảm quy định do nhiều công việc đột xuất; vì vậy, đối với một số phiên tiếp công dân định kỳ phải ủy quyền cho cấp phó thay mặt chủ trì. Đội ngũ cán bộ, công chức thực hiện công tác tiếp công dân ở cấp huyện, cấp xã còn thiếu, vị trí việc làm chưa thống nhất (chuyên trách hoặc kiêm nhiệm), thiếu ổn định (thường xuyên thay đổi vị trí công tác) phần nào ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả công tác tham mưu, giúp việc hoạt động tiếp công dân.

Về công tác giải quyết KN,TC: ⁽¹⁾ Việc phân loại đơn, xử lý đơn KN,TC ở nhiều cơ quan, nhất là ở cấp xã còn lúng túng, hạn chế (chưa xác định đúng theo từng loại đơn, phân loại đơn chưa chính xác, chậm chuyển đơn KN,TC của công dân đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết, cá biệt còn có những trường hợp chuyển đơn đến cơ quan không có thẩm quyền giải quyết). ⁽²⁾ Việc giải quyết đơn KN,TC ở một số nơi chưa đảm bảo quy trình, thủ tục, nhất là các vụ việc KN,TC có nội dung phức tạp, phát sinh từ lâu, liên quan đến nhiều ngành, cấp, cơ quan, đơn vị; một số vụ việc còn để quá thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật; có vụ việc giải quyết khiếu nại chưa tổ chức đối thoại theo quy định. ⁽³⁾ Chất lượng, tiến độ tham mưu, đề xuất giải quyết KN,TC của các cơ quan chuyên môn, nhất là ở cấp xã trong một số lĩnh vực như: đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng, bồi thường thiệt hại… còn thiếu sót, hạn chế, dẫn đến gây tâm lý bức xúc cho người kiến nghị, KN,TC, làm phát sinh vụ việc phức tạp. ⁽⁴⁾Việc theo dõi, đôn đốc, nắm bắt thông tin giải quyết KN,TC chưa thường xuyên, khoa học; lưu trữ hồ sơ không đầy đủ hoặc bị thất lạc, gây khó khăn trong quá trình thẩm tra, xác minh, khai thác phục vụ cho việc giải quyết vụ việc. ⁽⁵⁾ Việc tổ chức thực hiện các các văn bản chỉ đạo, các quyết định, kết luận giải quyết KN,TC, quyết định giải quyết đã có hiệu lực pháp luật còn một số trường hợp thực hiện chưa kịp thời, để kéo dài, thiếu thống nhất, gây nghi ngờ bức xúc, phát sinh khiếu kiện của công dân và làm giảm hiệu lực, hiệu quả của văn bản giải quyết vụ việc. ⁽⁶⁾ Công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương trong giải quyết KN,TC có lúc, có vụ việc chưa chặt chẽ, hiệu quả, nhất là một số vụ việc phức tạp, kéo dài, dẫn đến công dân cho rằng các cơ quan có trách nhiệm đùn đẩy, né tránh giải quyết. ⁽⁷⁾ Công tác tập huấn, hướng dẫn về nghiệp vụ chuyên môn về giải quyết KN, TC đã đáp ứng được yêu cầu, tuy nhiên một số cán bộ, công chức trực tiếp làm công tác tiếp công dân, giải quyết KN, TC sau khi được tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ lại được điều động, luân chuyển sang vị trí công tác khác, nhất là ở cấp huyện, cấp xã. Chế độ thông tin, báo cáo tổng hợp về tình hình KN,TC, giải quyết KN,TC từ cấp xã lên huyện, lên tỉnh nhiều lúc chưa kịp thời, ảnh hưởng đến việc tổng hợp và công tác lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết KN,TC. ⁽⁸⁾ Một số công dân chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ theo luật định…

Trên cơ sở kết quả giám sát, Đoàn giám sát đã kiến nghị các giải pháp về thể chế, chính sách và việc tổ chức triển khai thực hiện; đồng thời kiến nghị Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương xem xét sửa đổi, bổ sung một số quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo; đề nghị UBND tỉnh, các sở, ngành của tỉnh và UBND các huyện, thành phố một số nội dung trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo của công dân.

Ngọc Trà